Ο φόβος του πλήθους

Το σύνταγμα είναι άλλη έννοια. Σημαίνει ότι δεσμευόμαστε σε γενικές αρχές, οι οποίες μας παρέχουν την ελευθερία να διαφωνούμε άφοβα σε όλα τα θέματα πέρα από αυτές. Το σύνταγμα μας επιτρέπει να μην ομονοούμε. Είναι κανόνας σύνταξης των διαφορών, όχι επιβολή της ομοιογένειας
 
Του Γιώργου Φαράκλα

Οι κρίσεις γεννούν τα χείριστα πράγματα και τα καλύτερα. Έτσι και τώρα, μεγαλώνει το μίσος αλλά και η αγάπη, η βία κατά των αδυνάτων αλλά και η αλληλεγγύη, ο φασισμός αλλά και ο σοσιαλισμός. Όταν όμως μπερδεύουμε το ένα με το άλλο, τότε σπρώχνουμε όσους τείνουν προς την αλληλεγγύη να ταυτιστούν με τον φασισμό, να μετατρέψουν την αλληλεγγύη σε μίσος, να κάνουν τον σοσιαλισμό εθνοσοσιαλισμό. Όποιος παίρνει σήμερα δημόσια τον λόγο αναλαμβάνει μεγάλη ευθύνη, πιστεύω, γιατί, αν δεν στηρίξει την αλληλεγγύη, δεν μπορεί να στραφεί ενάντια στον φασισμό. Αυτό απαιτεί όμως να μην ενδώσει στον φόβο του πλήθους.

Από τη μια, έχουμε τα πογκρόμ στην Ομόνοια, από την άλλη, τη συγκέντρωση στο Σύνταγμα. Ανθρώπους που, μέσα στην απόγνωσή τους, ανακάλυψαν τη χαρά τού να είναι μαζί, να μιλούν, να στηρίζουν ο ένας τον άλλο. Είναι οι ίδιοι που συζητούσαν στις πλατείες της Νέας Υόρκης το 1776, στις πλατείες του Παρισιού το 1789, το 1830, το 1848, το 1871 ή το 1968, στις πλατείες της Οδησσού το 1905, της Μόσχας το 1917, στις πλατείες του Βερολίνου και του Μονάχου το 1918, στις πλατείες της Βουδαπέστης το 1919 και το 1956, στις πλατείες της Βαρκελώνης και της Μαδρίτης το 1936 ή σήμερα, στις πλατείες του Πεκίνου το 1949 και το 1989, ή στις πλατείες της Τύνιδας και του Καΐρου χθες. Εδώ και πάνω από δύο αιώνες προσπαθεί να γεννηθεί κάτι. Όσοι μαζεύονται συγκροτούν συνελεύσεις, συμβούλια, σοβιέτ.

Οι ίδιοι αργότερα ανακαλύπτουν ότι έχασαν, ότι είναι τα θύματα και της επόμενης ημέρας, ότι κατάφεραν μόνο να επισπεύσουν την εναλλαγή των αρχόντων. Ας μη μας σκανδαλίζει λοιπόν το ότι έγιναν δύσπιστοι απέναντι στα κόμματα. Μήπως κάθε φορά δεν απογοητεύονται οι προσδοκίες τους; Η απογοήτευση αυτή δεν εμφανίζεται πάντα με κομματική μορφή;

Βέβαια και αυτοί δεν είναι άμοιροι ευθυνών. Υπό «κανονικές συνθήκες» οι ίδιοι είναι που ψηφίζουν κόμματα τα οποία ευνοούν τους οπαδούς τους, τους «πελάτες» τους, Βένετους ή Πράσινους, όπως λέγονταν παλιά. Αυτό ισχύει όμως όσο νομίζουν ότι μπορούν να τα βγάλουν πέρα ατομικά. Ενώ, μόλις υπερισχύσει η συλλογικότητα, επινοούν ξανά και ξανά τη δημοκρατία, όπως τώρα που φοβούνται ότι καταστρέφονται όλοι μαζί, οι Βένετοι και οι Πράσινοι συλλήβδην. Γιατί, πράγματι, ο απλούστερος ορισμός της δημοκρατίας είναι «δημόσια συζήτηση».

Βέβαια η δημοκρατία έχει και αυτή εχθρούς. Λέγονταν παλιά «ολιγαρχία». Αλλά ορίζονται αλλιώς. Δεν είναι οι οπαδοί του εκάστοτε άλλου κόμματος, όσο μάλλον αυτοί που κερδίζουν όποιο και αν εκλεγεί, που ωφελούνται από το ίδιο το παιχνίδι με τις πελατειακές ομάδες. Ο αντικοινοβουλευτισμός μπορεί να γίνει φασιστικός, αλλά μπορεί και να μη γίνει, αν εκφράσει την αντίθεση στους εχθρούς της δημοκρατίας.

Κάποτε οι λέξεις είναι σαν να μιλάνε μόνες τους. Έχουμε φασισμό στην Ομόνοια και δημοκρατία στο Σύνταγμα. Οι δυο μεγάλες πλατείες πήραν, λένε, το όνομά τους από δύο συμπληρωματικά ιδανικά της δημοκρατίας. Δεν έχουν δίκιο. Στο όνομα της ομόνοιας διώκονται όσοι χαλάνε την ομοιογένεια: αντιφρονούντες, ξένοι, εβραίοι, τσιγγάνοι ή ομοφυλόφιλοι. Όταν όλοι ομονοούν, μυρίζει αίμα. Το σύνταγμα είναι άλλη έννοια. Σημαίνει ότι δεσμευόμαστε σε γενικές αρχές, οι οποίες μας παρέχουν την ελευθερία να διαφωνούμε άφοβα σε όλα τα θέματα πέρα από αυτές. Το σύνταγμα μας επιτρέπει να μην ομονοούμε. Είναι κανόνας σύνταξης των διαφορών, όχι επιβολή της ομοιογένειας. Απαιτεί μια ομόνοια, αλλά μόνο επί της αρχής της δημοκρατίας.
Πηγή: Συναντήσεις της Αυγής