"Aυτές οι κορδέλες που τους είσαι τόσο αφοσιωμένη,είναι το σύμβολο της σκλαβιάς σου.Δεν μπορείς να καταλάβεις πως η ελευθερία αξίζει περισσότερο απο τις κορδέλες;"
Η Φάρμα των Ζώων, είναι ένα από τα δύο λογοτεχνικά βιβλία που έχουν επηρεάσει περισσότερο και με τρόπο καταλυτικό, τη σκέψη του δυτικού πολιτισμού του 20ου αιώνα πάνω στα πεπραγμένα των πολιτικών ανακατατάξεων που συγκλόνισαν ολόκληρο τον κόσμο (άνοδος του ναζισμού στην κεντρική Ευρώπη, κυριαρχία του κομμουνισμού στην βορειοανατολική). Δεν είναι καθόλου παράξενο που το άλλο βιβλίο, είναι το 1984 και πάλι του Όργουελ. Τυχαίο; Δε νομίζω (που θα επαναλάμβανε εκνευριστικά μια ψυχή). Τα δύο αυτά λογοτεχνικά έργα, από το 1945 (που εκδόθηκε η Φάρμα των Ζώων) έχουν πουλήσει μαζί τόσα αντίτυπα, όσα δεν έχουν πουλήσει δύο βιβλία οποιουδήποτε άλλου συγγραφέα (είτε λέγεται Τόλκιν, είτε λέγεται Νταν Μπράουν, είτε λέγεται Ρόουλινγκ). Και τούτο. Καθόλου τυχαίο δεν είναι.
Ο Όργουελ δεν έζησε πολύ. Πέθανε μόλις στα 46 του χρόνια, στις 21 Ιανουαρίου του 1950. Και παρότι έγραψε ελάχιστα έργα, κατάφερε να σημαδέψει έναν πολυτάραχο αιώνα, προφητεύοντας, ουσιαστικά, το μέλλον. Ο αντίκτυπος των έργων του, και ιδιαίτερα του 1984 (που ελπίζω να μιλήσουμε γι’ αυτό στο άμεσο μέλλον), συνεχίζει να είναι τεράστιος και όχι μόνο σε αυστηρά λογοτεχνικά πλαίσια. Εισήγαγε νεολογισμούς, δάνεισε καινούργιες λέξεις στα πολιτικά λεξιλόγια, μέχρι και όνομα σε δημοφιλή reality έδωσε (κι έτσι, ένα όνομα που όλοι θα έπρεπε να το φοβόμαστε, έγινε τηλεοπτικό προϊόν και καθημερινός αστεϊσμός).
Το βιβλίο όμως που γιγάντωσε τη φήμη τού περισσότερο γνωστού με την ιδιότητα του δημοσιογράφου, Όργουελ, ήταν η Φάρμα των Ζώων. Μια συγκλονιστική αλληγορία πάνω στον ολοκληρωτισμό, που στηλιτεύει περισσότερο τον κομμουνισμό του Στάλιν παρά το ναζισμό του Χίτλερ.
Ο παγκόσμιος πόλεμος τελειώνει, η Ευρώπη προσπαθεί να μαζέψει τα κομμάτια της (και ολόκληρος ο κόσμος), όμως η ματιά όλων στρέφεται τώρα στην Σοβιετική Ένωση, εκεί που το όνειρο της επανάστασης έχει μετατραπεί, σε πολύ λίγα χρόνια, σε εφιάλτη.
Ο Άγγλος συγγραφέας δεν έκρυψε ποτέ την αντιπάθεια σε κάθε φασιστικό καθεστώς και δεν θα ήταν υπερβολή να πούμε πως η πρώτη ύλη της Φάρμας των Ζώων, είναι παρμένη από τα τεκταινόμενα πίσω από το Σιδηρούν Παραπέτασμα, που αλλάζουν τις γραμμές στο χάρτη και τις αρχές των ιδεολογιών στα κεφάλια των ανθρώπων.
Τα γουρουνάκια της φάρμας του κυρίου Τζόουνς δεν αντέχουν άλλο την καταπίεση των ανθρώπων. Δύο νεαροί (για γουρούνια μιλάμε πάντα, μην μπερδεύεστε), θα προσπαθήσουν να μετατρέψουν το όνειρο ενός Γέροντα, σε πραγματικότητα. Θα αναγάγουν όλα τα γουρούνια σε ισότιμους εργάτες, θα ιδρύσουν τον Ανιμαλισμό (εκ του αγγλικού Animal = ζώο, για τους ελάχιστους που δεν κατέχουν την αγγλικήν) και θα διεκδικήσουν τη φάρμα από τον μεθυσμένο κύριο Τζόουνς. Η επανάσταση θα πετύχει, ο κύριος Τζόουνς θα εκδιωχθεί από τη φάρμα, και η τελευταία θα περάσει στα χέρια των γουρουνιών αλλά και των υπολοίπων ζωντανών, πλην των ανθρώπων, που θα την εκμεταλλεύονται για την ευημερία όλων.
Όταν όμως θα υπάρξουν οι πρώτες διενέξεις μεταξύ των πρωτεργατών της επανάστασης (τους δύο νεαρούς που ακούνε στα ονόματα Χιονόμπαλας και Ναπολέοντας), ο δεύτερος θα αποφασίσει πως ο Χιονόμπαλας είναι επικίνδυνος για την επανάσταση και πως πρέπει να απομακρυνθεί από τη φάρμα. Και το καταφέρνει με τις παλιές και αλάνθαστες μεθόδους (ρουφιανιλίκι, προπαγάνδα, ψέματα και καλλιέργεια του φόβου). Μόλις ο Χιονόμπαλας δεν αποτελεί πια απειλή, προβαίνει σε μερικές εκκαθαρίσεις ζώων που, υποτίθεται, τον υποστήριζαν. Ξαναγράφει την ιστορία (και ο Χιονόμπαλας δεν υπάρχει πουθενά πια στην επανάσταση), αλλάζει τους νόμους (κι έτσι τώρα τα γουρούνια μπορούν να κοιμούνται σε κρεβάτια και να πίνουν αλκοόλ, καθώς τα υπόλοιπα ζώα δουλεύουν όλο και πιο σκληρά).
Οι τελευταίες σελίδες του (σχετικά μικρού) βιβλίου, είναι από τις πιο συγκλονιστικές και ταυτόχρονα σκληρές, που έχει συγγράψει ανθρώπινο μυαλό για να περιγράψει το τέλος των ονείρων και της ουτοπίας.
Η Φάρμα των Ζώων είναι αδυσώπητο βιβλίο. Δεν χαρίζεται σε κανέναν και δεν αναγνωρίζει δίκιο σε όψιμους επαναστάτες ή ευκαιριακούς ηγέτες. Δεν είναι τόσο θολό πολιτικά όσο το 1984 (αν μπορούμε να το πούμε αυτό μιας και ο Όργουελ ήταν πολύ ξεκάθαρος στις πολιτικές του πεποιθήσεις), και γι’ αυτό, μεγάλη μερίδα του αριστερού κόσμου δυσκολεύτηκε να το χωνέψει. Δεν μπορούμε να πούμε πως αυτό που συνέβη κάποιες δεκαετίες μετά στις κομμουνιστικές χώρες ήταν δικαίωση του Όργουελ, όμως σίγουρα δεν γίνεται να αρνηθείς το προφητικό της πένας του.
Μακριά από συγκεκριμενοποιήσεις, η αλληγορία της Φάρμας των Ζώων φωτίζει μικρές και μεγάλες δικτατορίες, μιλάει για τη δίψα του γουρουνιού… του ανθρώπου για εξουσία, το χρησιμοποιείς και για εγχειρίδιο αν θες να μάθεις Πώς Μια Πολύ Καλή Ιδέα Μπορεί Να Μετατραπεί Σε Τυραννία.
Δυστυχώς;
Μάλλον δυστυχώς, η Φάρμα των Ζώων και το 1984 (δεν μπορώ να μην τα αντιληφθώ ως Μία Προειδοποίηση αυτά τα δύο) δεν πρόκειται ποτέ να χάσουν την επικαιρότητα και τον -παράδοξα- προφητικό τους χαρακτήρα. Όσο περνάμε σε εποχές που κάποιοι παίρνουν με το έτσι θέλω, όλο και περισσότερες εξουσίες, καταδυναστεύοντας τις πλειοψηφίες (πολλές φορές με τη συγκατάθεση τους), βιβλία σαν τη Φάρμα των Ζώων θα στέκουν στα ράφια κοροϊδευτικά και θα σου φωνάζουν: μην πεις πως εμείς δεν σου το λέγαμε. Τώρα είναι σειρά σου να δράσεις και να σβήσεις τις λέξεις που πρόσθεσαν αυθαίρετα κάποιοι στην παρακάτω πρόταση: Όλα τα ζώα είναι ίσα αλλά μερικά ζώα είναι πιο ίσα από τα υπόλοιπα.
Λοιπόν; Που νομίζεις ότι βρίσκεται το περιττό;
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου