69 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΕΡΗ ΠΡΑΞΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ

 

Ο Γοργοπόταμος είναι ποταμός του νομού Φθιώτιδας. Πηγάζει από την Οίτη και ρέει προς τον κάμπο του Σπερχειού, στον οποίο συμβάλλει, λίγο πριν τις εκβολές του Σπερχειού στον Μαλιακό κόλπο. Το συνολικό του μήκος είναι 8 χιλιόμετρα. Στην αρχαιότητα ο ποταμός κατέληγε κατ’ ευθείαν στον Μαλιακό κόλπο αλλά με τις συνεχείς προσχώσεις και την επέκταση του κάμπου της Λαμίας ενώθηκε τελικά με τον Σπερχειό.

Ο Γοργοπόταμος σχηματίζει βαθύ φαράγγι στην Οίτη, πάνω από το οποίο διέρχεται η σιδηροδρομική γραμμή του ΟΣΕ, από γέφυρα ύψους 30 μέτρων και μήκος 250. Στον Γοργοπόταμο ενώνονται και τα νερά του Φθιωτικού Ασωπού που ρέει ανάμεσα στην Οίτη και το Καλλίδρομο.

Η Ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοποτάμου

 

Ο Γοργοπόταμος έχει συνδεθεί με την εθνική αντίσταση, εναντίων των γερμανικών στρατευμάτων κατοχής. Στις 25 Νοεμβρίου του 1942 ενωμένες αντιστασιακές δυνάμεις του ΕΛΑΣ του Άρη Βελουχιώτη και του ΕΔΕΣ του Ναπολέοντα Ζέρβα με τη συνεργασία Άγγλων πρακτόρων ανατίναξαν την σιδηροδρομική γέφυρα του Γοργοποτάμου. Στην επιχείρηση έλαβαν μέρος 86 αντάρτες του ΕΛΑΣ, 52 του ΕΔΕΣ και 14 Αγγλοι κομάντος ενώ την γέφυρα υπερασπιζόταν μία φρουρά αποτελούμενη από εκατό Ιταλούς στρατιώτες και πέντε Γερμανούς, οι οποίοι διέθεταν βαρύ οπλισμό. Η επιχείρηση της γέφυρας του Γοργοποτάμου αποτελεί μία από τις σημαντικότερες πράξεις αντίστασης, στην κατεχόμενη Ευρώπη την περίοδο του 2ου παγκοσμίου πολέμου.

Η ανατίναξη της γέφυρας.

Τη νύχτα της 25ης προς την 26η Νοεμβρίου 1942, ανατινάσσεται η γέφυρα της σιδηροδρομικής γραμμής Αθηνών – Θεσσαλονίκης, κοντά στο χωριό Γοργοπόταμος, μερικά χιλιόμετρα μακριά από τη Λαμία. Η επιχείρηση ανατίναξης, η οποία από τη Βρετανική Στρατιωτική Αποστολή (ΒΣΑ) είχε πάρει την κωδική ονομασία Harling, έλαβε χώρα από τις ανταρτικές ομάδες του Ελληνικού Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού (ΕΛΑΣ), με επικεφαλής τον πρωτοκαπετάνιο, Άρη Βελουχιώτη (Θανάση Κλάρα) και του Εθνικού Δημοκρατικού Ελληνικού Συνδέσμου – Εθνικές Ομάδες Ελλήνων Ανταρτών (ΕΔΕΣ - ΕΟΕΑ), με επικεφαλής τον αντισυνταγματάρχη (και κατά απονομή, στρατηγό),Ναπολέοντα Ζέρβα, οι οποίες, μαχόμενες, προλείαναν το έδαφος, για τους 12 βρετανούς σαμποτέρ, που έδρασαν με επικεφαλής το συνταγματάρχη Μηχανικού, Έντουαρντ (Έντι) Μάγιερς και τον ελληνομαθή κατά απονομή ταγματάρχη, Κρίστοφερ (Κρις) Μόνταγκιου Γούντχαουζ.


Ο Γοργοπόταμος είναι η πρώτη (και η μοναδική τέτοιας κλίμακας) περίπτωση συντονισμένης δράσης των πρώιμων ανταρτικών δυνάμεων της Ηπείρου και της Στερεάς Ελλάδας και, χωρίς αμφιβολία, η πιο σημαντική, σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, επιτυχής εκτέλεση σαμποτάζ στα γερμανικά ή ιταλικά μετόπισθεν.


Το γεγονός ότι έπρεπε να περάσουν περίπου 14 χρόνια για να αναγνωριστεί η σημασία του Γοργοποτάμου και μάλιστα με ρητή αναφορά στα Απομνημονεύματα του Ουΐνστον Τσώρτσιλ, για τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο (Ιστορία του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, εκδόσεις Γκοβόστη), οφείλεται, εν πολλοίς, στην ανώμαλη εμφυλιακή και μετεμφυλιακή περίοδο, που βίωσε η Ελλάδα.

Τα πολιτικά πάθη δεν επέτρεπαν να αναγνωριστεί καταρχάς η συμβολή των «κομμουνιστογενών» του ΕΛΑΣ στην επιχείρηση, με αποτέλεσμα να διαστρεβλώνεται, να αμφισβητείται ή να λασπώνεται, είτε το μέγεθος και ο αριθμός των ανταρτών, πάντα εις βάρος του ΕΛΑΣ (στην πραγματικότητα, έλαβαν μέρος, 120 ΕΛΑΣίτες, συνολικά στις ομάδες κρούσης και την εφεδρεία έναντι 50-55 ΕΔΕΣιτών), είτε η γενναιοψυχία τους (που με τόσο νηφάλιο τρόπο η προφορική μαρτυρία έχει διασώσει τη φράση του πρωταντάρτη Θάνου, ότι οι αντάρτες, αμούστακα παιδαρέλια οι περισσότεροι, που είχαν διανύσει χιλιόμετρα, με χιονόνερο κατά διαστήματα και μέσα από κακοτράχαλο έδαφος, αρκετοί σχεδόν ξυπόλητοι, κυριάρχησαν πάνω στο φόβο τους, για μια νυχτερινή επιχείρηση που, στις μέρες μας, αποτελεί αποστολή και έργο ειδικών δυνάμεων, με κατάλληλη, ψυχολογική και σωματική προετοιμασία και ανάλογο εξοπλισμό], είτε στο αν και κατά πόσο ήθελε ο ΕΛΑΣ και το ΕΑΜ την επιχείρηση [την απάντηση δίνει πιο κάτω, στο ντοκουμέντο της ΕΡΤ, «Χρονικό της Εθνικής Αντίστασης», ο καπετάνιος του ΕΛΑΣ, Γιώργος Χουλιάρας (Περικλής)], είτε, τέλος, στη συμβολή του ίδιου του αρχηγού του ΕΛΑΣ, του Άρη Βελουχιώτη [την απάντηση δίνει η ίδια η φράση του Γούντχαουζ, που αναφέρεται στην ενότητα «Αντί προλόγου» αλλά και το γεγονός ότι, ενώ τυπικά, το γενικό πρόσταγμα της επιχείρησης, ανήκε στον Ζέρβα, την κρίσιμη ώρα που τα ιταλικά πυρά, καθηλώνουν τους εφορμώντες αντάρτες στο βόρειο βάθρο της γέφυρας, τις κοφτές, σύντομες διαταγές δίνει ο ίδιος ο Βελουχιώτης].

Άρης Βελουχιώτης (φωτογραφία του Σπύρου Μελετζή)

Ενδεικτικό της επικρατούσας κατάστασης μετά την απελευθέρωση, ήταν ότι το 1948, στην κορύφωση του Εμφυλίου Πολέμου, οι δύο βρετανοί επικεφαλής της ομάδας σαμποτέρ, Μάγιερς και Γούντχαουζ, και ενώ ήταν εκπεφρασμένα τα αντιΕΑΜικά τους αισθήματα, προχώρησαν σε προσωπικές παρεμβάσεις, ασκώντας και την ανάλογη πίεση προς την αγγλική πρεσβεία, προκειμένου να διασωθεί από το εκτελεστικό απόσπασμα, ο ΕΛΑΣίτης καπετάνιος και μόνιμος ανθυπίλαρχος του Ελληνικού Στρατού στην διάρκεια του αλβανικού έπους, Δημήτρης Δημητρίου (Νικηφόρος), ο οποίος, μεταξύ άλλων, ήταν κατηγορούμενος και για… φθορά κρατικής περιουσίας λόγω της… καταστροφής της γέφυρας.

Ο Ζέρβας, στο κέντρο, με τους υπασπιστές του, τους κρητικούς αντάρτες του ΕΔΕΣ,
Μυριδάκη, Κωτσάκη και Παπαδάκη.

Ο Δημητρίου διασώθηκε, και με υψηλές οικονομικές θυσίες από πλευράς της οικογένειάς του, αποτάχθηκε από το στράτευμα, έζησε κάνοντας διάφορες εργασίες, κυρίως σε οικοδομές, και έφθασε να βρίσκεται πολλές φορές κατόπιν, στα δικαστήρια, προσπαθώντας να υπερασπιστεί τον εαυτό του, καθώς διάφοροι κονδυλοφόροι επέμεναν είτε στην ενοχή του για «φθορά κρατικής περιουσίας» είτε τον εγκαλούσαν για δειλία, τη νύχτα της ανατίναξης.

Μετά τον Γοργοπόταμο, τα επινίκια. Ζέρβας, Βελουχιώτης,
Περικλής,Γούντχαουζ χορεύουν στη Βίνιανη.

Γοργοπόταμος, τα αντίποινα. Η εκτέλεση των 19 πατριωτών ΄
από τους Ιταλούς, στη βάση της γέφυρας.

Ο απολογισμός της ανατίναξης, σε ανθρώπινες απώλειες, είναι επτά νεκροί ιταλοί στρατιώτες, πέντε τραυματίες, επίσης Ιταλοί, και ένας ιταλός αιχμάλωτος, που εκτελέστηκε λίγο αργότερα. Οι κατοχικές δυνάμεις, ως αντίποινα εκτέλεσαν 19 Έλληνες από τα γειτονικά, στον Γοργοπόταμό χωριά, στη βάση της γέφυρας και άλλους 3, στη Γραβιά.

Στο πλαίσιο της ίδιας υποβάθμισης της ενέργειας, τοποθετείται και η προσπάθεια να αποσυνδεθεί η επιτυχία της ανατίναξης με τις συνέπειες στον ανεφοδιασμό του Άφρικα Κορπς, το οποίο είχε αρχίσει να υποχωρεί δυτικότερα από τις γραμμές ανεφοδιασμού του, στις οποίες έφθαναν, μέσω πρώτα των τρένων και κατόπιν των πλοίων που αναχωρούσαν από τον Πειραιά, τα εφόδια από το Ράιχ. Την απάντηση σε αυτή την αιτίαση, δίνει ο στρατηγός και μέλος του ΕΑΜ, Νεόκοσμος Γρηγοριάδης στο βιβλίο του επίσης αντάρτη γιού του, Φοίβου Γρηγοριάδη (Βερμαίου) «Γερμανοί, Κατοχή, Αντίστασις» (αυτοέκδοση): «Τότε ακριβώς, που τα στρατεύματα του Άξονα, με την υποχώρηση και τις απώλειές τους, είχαν ανάγκη τα εφόδια, που έφθαναν από τον ελληνικό χώρο, δια θαλάσσης ή αέρος, τότε κόπηκε η μόνη σιδηροδρομική γραμμή στο βαλκανικό χώρο». Είχαν προηγηθεί, μεταξύ άλλων, ως κορυφαίες στιγμές αντίστασης, ο παλλαϊκός αγώνας στη Μάχη της Κρήτης, η υφαρπαγή της ναζιστικής σημαίας στο βράχο της Ακρόπολης από τον Μανώλη Γλέζο και τον Λάκη Σάντα, οι συγκρούσεις των κατοίκων της Δράμας και του Δοξάτου με τους βουλγάρους κατακτητές, με πρωτεργάτες τις τοπικές οργανώσεις του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας (ΚΚΕ)  και η ανατίναξη των γραφείων της προδοτικής Εθνικής Σοσιαλιστικής Πατριωτικής Οργάνωσης (ΕΣΠΟ) από τους μαχητές της Πανελλήνιας Ένωσης Αγωνιζόμενων Νέων (ΠΕΑΝ), με επικεφαλής τον Κώστα Περρίκο.

Μετά την ανατίναξη, οι ανταρτικές ομάδες, τόσο του ΕΛΑΣ όσο και του ΕΔΕΣ, απέκτησαν οντότητα, αναγνωρισιμότητα και στελέχωση, ενώ ο Γοργοπόταμος έγινε θρύλος και τραγούδι.

Όσα ακολούθησαν, ανήκουν στη σφαίρα άλλης εξιστόρησης.

 

πηγές radiobubble ,  agiotokos-kappadokia.gr