Αφυπνίζοντας τη μεσαία τάξη

 

 Ενα άγνωστο πολιτικό μανιφέστο, με την υπογραφή του Αυγούστου Στρίντμπεργκ, έκανε τον γνωστό Λαρισαίο εικαστικό και κινηματογραφιστή Αλέξανδρο Αβρανά να στραφεί για πρώτη φορά στο θέατρο. 

Διαβάζοντας τη «Μικρή κατήχηση για τις κατώτερες τάξεις» (εκδόσεις «Ροές») που έγραψε ο Σουηδός δραματουργός το 1884 για να οχλήσει την ανώτερη τάξη και να αφυπνίσει την κατώτερη απέναντι στην πρώτη που «επιβάλλει την οικονομική, πολιτική και ιδεολογική της κυριαρχία», ο Αβρανάς πήρε την απόφαση να ανεβάσει αυτό το δοκίμιο πιστεύοντας ότι είναι «η ιδανική εποχή να πούμε τα πράγματα καθαρά και να μην κρυβόμαστε». «Το συγκλονιστικό είναι ότι δεν έχει αλλάξει τίποτα από τότε», υποστηρίζει ο σκηνοθέτης που έχει σπουδάσει αρχιτεκτονική, γλυπτική και βίντεο στο Βερολίνο, και έχει στο ενεργητικό του μια ταινία, το «Without», που το 2008 σάρωσε τα βραβεία στο Φεστιβάλ της Θεσσαλονίκης. «Το κείμενο είναι εξαιρετικά διαφωτιστικό για να δεις πώς λειτουργούν τα πράγματα στην κοινωνία σήμερα», επισημαίνει.

Αναρχία και σοσιαλισμός

Οταν το έγραφε, ο Στρίντμπεργκ ιδεολογικά βρισκόταν μεταξύ αναρχίας και σοσιαλισμού. «Εχει μερικά αναρχικά, τελείως αντιδραστικά κι αντισυστημικά στοιχεία. Αν σκεφτούμε ότι ήθελε να το εκδώσει -δεν συνέβη όμως ποτέ- και ποιοι διάβαζαν την εποχή εκείνη βιβλία, είναι ξεκάθαρο ότι ασκούσε κριτική στην ανώτερη τάξη. Καυτηριάζει το ότι όλα είναι ελεγχόμενα απ' τους "διαχειριστές". Εχουν τα κατάλληλα "όργανα" στη διάθεσή τους για να επιτύχουν αυτό που επιθυμούν. Οπως και σήμερα».

Το μανιφέστο-παράσταση με έναν ερμηνευτή, την Ελένη Ρουσσινού, παρουσιάζεται στο υπόγειο του «Bios». Εκεί όπου «για μία ώρα ανώτερα και μεσαία στρώματα κλείνονται σε ένα ειλικρινές τετ-α-τετ».

Οπως σημειώνει σαρκαστικά ο σκηνοθέτης: «Είναι γνωστό ότι σήμερα δεν υπάρχουν πια τάξεις. Οτι όλοι οι πολίτες είμαστε εδώ και καιρό ίσοι, λιγότερο ή περισσότερο αστοί. Η ελίτ μοιράστηκε απλόχερα μαζί μας τον πλούτο της, πλούτο ιδεών και αγαθών. Εμείς είχαμε την ευκαιρία να δίνουμε καθημερινά εξετάσεις για να κερδίζουμε επάξια το μερίδιό μας. Ετσι, αφήσαμε οριστικά πίσω μας τις κατώτερες τάξεις και προοδεύσαμε. Οποιος δεν τα κατάφερε, ευθύνεται ο ίδιος που δεν προσπάθησε αρκετά και πρέπει να αναλάβει τώρα τις ευθύνες του, να δεχτεί τις συνέπειες και να πάψει να υποκρίνεται την κατώτερη τάξη. Το έργο του Στρίντμπεργκ έρχεται για να τον ξεσκεπάσει!».

Το concept της παράστασης θέλει το κοινό να είναι η ανώτερη τάξη. Λειτουργεί σαν ανακριτική επιτροπή εναντίον του μοναδικού χαρακτήρα που βρίσκεται στη σκηνή, δοκιμάζεται όπως το σκυλάκι του Παβλόφ, δίνοντας την αίσθηση ότι περνάει εξετάσεις και εκφράζει τη μικρομεσαία τάξη. Αυτή που, όπως λέει ο Αβρανάς, «βάλλεται μεταξύ ανώτερης και κατώτερης τάξης κι έχει τη διάθεση να κάνει τα πάντα για να ανέλθει κοινωνικά». Η «Δεσποινίς Τζούλια» είναι η «Κατήχηση» δραματοποιημένη . «Ο Ζαν είναι η μικρομεσαία τάξη που θέλει να ανέλθει. Ο ήρωας του δοκιμίου είναι όλοι αυτοί που τη μια ψηφίζουν ΠΑΣΟΚ και την άλλη Ν.Δ. Από τη Γαλλική Επανάσταση έως σήμερα οι μικρομεσαίες τάξεις κάνουν κολεγιά με την κατώτερη τάξη για να ανέλθουν τελικά στην ανώτερη. Δείτε για παράδειγμα τους αρχισυνδικαλιστές μας. Ετσι κι αυτός ο χαρακτήρας έρχεται στη σκηνή κολακεύοντας την κατώτερη τάξη μέχρι να ξεπουληθεί για να ανέλθει». Παραδόξως, θεωρεί ότι δεν χτυπά τη μεσαία τάξη. «Προσπαθώ να την αφυπνίσω», τονίζει.

Χειραγώγηση από το σύστημα

Σε όλα αυτά υπάρχει «μια συναισθηματική εμπλοκή με το κοινό», το οποίο βλέπει πώς χειραγωγείται ο ήρωας ήδη από παιδί μέσα από το σύστημα. Μήπως με το δάκτυλο απέναντι από το θεατή ο Αβρανάς δεν κάνει τίποτα άλλο παρά διδακτικό θέατρο; «Οχι. Το μόνο που δεν έχουμε ανάγκη σήμερα είναι κατηχήσεις και διδαχή», αμύνεται. «Νομίζω ότι αυτό που μπορεί να κάνει κάποιος στην παράσταση είναι να αισθανθεί τον εαυτό του και να δει αν θέλει να πορευτεί ακόμη όπως πορεύεται».

Η ευθεία απεύθυνση της ηρωίδας στο θεατή διευκολύνεται μέσα από βίντεο που διακρίνονται για την καθαρή κινηματογραφική γλώσσα τους. Αλλωστε, το «στοίχημα είναι να δημιουργήσουμε ένα χαρακτήρα».

Και το σινεμά του Αβρανά, όπως η παράσταση που έστησε στο Bios, είναι πολιτικοκοινωνικό. «Είναι οι εποχές πολιτικοκοινωνικές», λέει και επιμένει να χαρακτηρίζει πολιτική «ακόμη και μια ταινία για την οικογένεια». Μπορεί να έχει βάλει ήδη μπρος για νέα ταινία, αλλά ξαφνικά γλυκάθηκε με το θέατρο. Σύντομα θα τον ξαναβρούμε στις «επάλξεις» με κείμενο Ελληνα συγγραφέα.

* Μετάφραση: Α. Φιλιππάτος. Διασκευή- δραματουργική επεξεργασία: Κώστας Περούλης. Σκηνικά-κοστούμια: Αση Δημητρολοπούλου. Μουσική: Κ. ΒΗΤΑ. Video: Αννα Πίγκου-Ρεπούση.Φωτισμοί: Ηλίας Κωνσταντακόπουλος. *